Линктер

ЧУКУЛ КАБАР!
14-Май, 2024-жыл, шейшемби, Бишкек убактысы 01:50

Экономика

Соода-өнөр жай палатасынын президиумунун кеңеши. Иллюстрациялык сүрөт.
Соода-өнөр жай палатасынын президиумунун кеңеши. Иллюстрациялык сүрөт.

Кыргызстандын Соода-өнөр жай палатасына жетекчи болуп Марат Шаршекеевдин кайрадан шайланышына бир катар ишкерлер нааразы болуп жатышат. Алар шайлоо учурунда уюмдун уставында жазылган эрежелер сакталбаганын белгилешүүдө.

18-декабрдагы Соода-өнөр жай палатасынын жетекчисин шайлоо мыйзамсыз өттү деген бир топ ишкерлер шайлоону уюштурган комиссияны сотко берерин билдирүүдө. Палатанын айрым мүчөлөрү жыйын мыйзамсыз өткөнүн жана эрежеси бузулганын айтып жатышат. Алар курултайга палатага мүчө болгон бардык өкүл чакырылбастан, 120 өкүл гана добуш бергенин, бул одоно эреже бузуу экенин айтууда.

Аталган палатанын мүчөсү, ишкер Темирлан Сарлыкбеков «Азаттык» радиосуна буларды айтты:

Темирлан Сарлыкбеков.
Темирлан Сарлыкбеков.

«Соода-өнөр жай палатасынын негизги милдети - ишкер чөйрөнүн башын бириктирип, аларды «курт-кузгундан» коргоп, ишкердиктин өнүгүшүнө жана мамлекетке пайдалуулугунун жогорулашына жол ачуу. Мен Жапония, Германия, Түркия сыяктуу экономикасы кыйла өнүккөн бир топ өлкөнүн соода-өнөй жай палаталарында болуп, кыска мөөнөттүү атайын окууларына, тажрыйба алмашуу иш-чараларына катышкам. Ишкердик тажрыйбама таянып жана башка өлкөлөрдүн палаталарына салыштырып ачык айта алам: бизде өнүгүүгө өбөк боло алчу механизм жок. Соода-өнөр жай палатасынын жыйналышынын президиумунун мүчөсү катары мыйзамсыздык жана ыймансыздык менен коштолгон шайлоонун жыйынтыгын тааныбайм жана анын жокко чыгарылышы үчүн күрөшүм мыйзам чегинде уланат».

Палатанын жетекчисине адегенде жети талапкер ат салышкан. ​Алар:

  • Кайрат Итибаев, «Чет өлкөлүк инвесторлор ассоциациясынын» өкүлү, Соода-өнөр жай палатасынын кеңешинин мүчөсү;
  • Бакыт Дегенбаев, Ата мекендик өндүрүшчүлөр ассоциациясынын төрагасы;
  • Кубатбек Рахимов, өкмөт башчынын кеңешчиси, Соода-өнөр жай палатасынын кеңешинин мүчөсү;
  • Марат Шаршекеев, Соода-өнөр жай палатасынын азыркы президенти;
  • Уран Ниязалиев, «Дан Агро Азык» ишканасынын башкы директору;
  • Бахтияр Мухамедзиев, «Аю Холдинг» ишканасынын вице-президенти;
  • Роман Касымов, «Ишкерликти өнүктүрүү фондунун» төрагасы.

Экинчи айлампага палатаны 10 жылдан бери башкарып келаткан Марат Шаршекеев жана Ата мекендик өндүрүшчүлөр бирикмесинин төрагасы Бакыт Дегенбаев чыгышкан. Жыйынтыгында Шаршекеев добуштардын басымдуу бөлүгүнө ээ болгон.

Дагы бир ишкер Жоодар Сайдилкан палата өзүнүн милдеттерин так аткара албай жатат деген пикирин айтты.

Жоодар Сайдилкан.
Жоодар Сайдилкан.

«Соода-өнөр жай палатасында реформа жүргүзүп, аны өз алдынчалыкка алып келүү эң зарыл иш болуп турат. Себеби, азыр Соода-өнөр жай палатасына совет доорундагыдай ойлонгон, бизнес жөнүндө жаңы түшүнүктөрү, жетишкендиктери жок, мамлекеттен көз каранды болгон эски кишилер 10 жылдан бери узурпациялап алып, кеңешти, башкарууну бербей, саясат жүргүзүп келатышат. Жада калса уставдагы «65 жаштан жогору жаштагы адамдар Соода-өнөр жай палатасынын жетекчилигине шайлана албайт» деген беренеге карашкан жок».

18-декабрдагы ишкерлердин курултайында ишкананын президентин шайлоодон тышкары акыркы беш жылдагы аткарган иштер, палатанын каржылык ишмердиги тууралуу делегаттарга отчёт берилди.

Марат Шаршекеев айтылган дооматтарга макул эмес.

Марат Шаршекеев.
Марат Шаршекеев.

«Жыйын өттү, - деди ал. - Устав менен мени шайлашты. Мындан башка эч нерсе деп айта албайм».

Кыргызстандын Соода-өнөр жай палатасы 1954-жылы негизделген.

Соода-өнөр жай палатасы - ишкерлердин башын бириктирген көз каранды эмес уюм. Бул палата ишкердикти жөнгө салат жана ишкерлердин атынан өкмөткө талаптарды коё алат.

Уюмга катталган ишкер өндүргөн товарын экспортко чыгарууда тиешелүү лицензия, сертификат, экспертизаларды ала алат. Мүчөлүк акысы бир жылга 10 миң сомду түзөт.

Соода-өнөр жай палатасынын уставында мындай деп жазылган: «Бул жеке менчик сектор өзүн-өзү көзөмөлдөгөнү үчүн кайсы бир компаниялардын монополиясы ишке ашпайт. Мамлекеттин астында столго тең ата отуруп, өзүнүн талаптарын, каалоолорун өкмөттөн ачык сурайт алат жана ал талаптардын аткарылышына жараша отчёт алат».

Эc алып отурган сноубордчу.
Эc алып отурган сноубордчу.

19-декабрда Кыргызстанда кышкы туристтик мезгил расмий ачылды. Бул кышта Кыргызстанда кар ноябрда эле мол жааганына байланыштуу туристтик сезон эрте башталды. Адистер бул пандемиядан жабыркаган туризм тармагына чоң жардам болот деп үмүттөнүшүүдө.

Кышкы туристтик сезондун расмий ачылышы 19-декабрда Бишкектин четиндеги Чуңкурчак тоо-чаңгы (лыжа) комплексинде өттү. Иш-чара оюн-зоок, концерттик программалар менен коштолду.

Кыргызстанда 23 тоо-чаңгы базасы бар. Кар түшкөндөн бери алар кадимки иш тартип менен иштеп жатат.

Быйыл Караколдо кар эрте түшүп, чаңгы тепкендер ноябрдын этегинде эле көбөйө баштаган. Бирок жылдагыдай чет жерден келген туристтер дээрлик жок.

«Негизинен бизге жергиликтүү туристтер келип жатышат. Биз пандемияга байланыштуу коопсуздук чараларын күчөткөнбүз. Киши көп, мурдагыдай эле иштеп жатабыз», - деди Каракол чаңгы базасынын администратору Татьяна.

Быйыл пандемияга байланыштуу туризм тармагы аскап турат. Айрыкча жайкы туризмге ылайыкташкан компаниялардын 20% пандемиядан жабыркап банкрот болгон. Калган компаниялар учурда ички туристтерге көңүл буруп, өлкө ичинде саякаттоочу турларды уюштурушууда.

«Тоодо жөө жүрүүчүлөр» бирикмесинин жетекчиси Марат Данилов кышкы туризм Кыргызстанда ойдогудай өтөт деген пикирде.

Марат Данилов.
Марат Данилов.

«Жайкы туризм 90-95% чейин түшүп кетти, - деди ал. - Чет элден бирин-серин эле турист келбесе, туристтер дээрлик келген жок. Ал эми кышкы туризм көбүнчө жергиликтүү элге багытталган. Абал азыркыдай туруктуу болуп, оору-сыркоодон тышкары болсок, кышкы туризм ойдогудай эле болот деп ойлойм. Анткени элдин баары сыртка чыкканды, таза абага барганды каалап калыптыр. Демек элдин баары барат. Жергиликтүү туристтерден сырткары тоодо өз алдынча чаңгы тепкен туристтер бар. Алар Европадан жана башка өлкөлөрдөн келип чаңгы тебишчү. Азыр Европанын Германия, Швейцария өңдүү мамлекеттери коронавируска байланыштуу карантинге жабылып жатышат. Келе турган туристтер менен байланышканыбызда, алар үчүн Кыргызстан ачык экенин, бирок Кыргызстанга келип, өз өлкөсүнө кайткан учурда карантинге отуруп, айлыктарын ала албай калышы мүмкүн экенин айтышууда. Андыктан Европадан келе турган туристтер азайышы мүмкүн. Бирок жергиликтүү чаңгы тебүүнү каалагандар азайбайт деп ойлойм».

Ал арада Кыргызстандын Туризм департаменти чет жерден туристтерди тартууга аракеттенүүдө. Мекеме чет жаткан келе турган туристтер үчүн жакынкы мамлекеттерден чартердик авиа каттамдарды уюштурууну сунуш кылганы менен азырынча ал иш жүзүнө аша элек.

Аталган мекеменин директорунун орун басары Кыял Кенжематова «Азаттыкка» буларды айтты:

«Биз жарым миллионго жакын турист алып келебиз деп сүйлөшүп алып, азыр даяр эле турабыз. Тилекке каршы, бул комплекстүү маселе. Дайыма учуучу аба каттамдарын көбөйтүү боюнча жана кошуна өлкөлөрдөн - Казакстан, Өзбекстан жана Орусия менен жумасына эки жолу, сырттан келген гана туристтер үчүн «Манас» жана Тамчы аэропортторуна туристтик чартердик авиа каттамдарды уюштуруп бергиле деген өзүбүздүн сунушту штабга жибергенбиз. Коңшу өлкөлөр менен дайыма болуп турган авиакаттамдар аз болуп, болсо да ал бат эле толуп калып жатат. Азыр Новосибирск шаарынан Тамчы аэропортуна түз аба каттамы ачылып, туристтер түз эле Караколго чаңгы тепкени же тоону көрөбүз дегендери Жети-Өгүзгө өтүп кетип жатышат».

Андан сырткары Туризм департаменти 2021-2025-жылдар аралыгында кышкы туризмди өнүктүрүү боюнча долбоор иштеп чыккан. Ага ылайык туристтер үчүн кызыктуу программаларды иштеп чыгуу, кышкы туризмге инвестиция тартуу, ички туризмди өнүктүрүү жана туристтердин коопсуздугун сактоо боюнча иштер каралган.

Жарандык активист жана туризм боюнча адис Максат Чакиев азыр мамлекет туристтерди тартыш үчүн алгылыктуу чечимдерди кабыл алышы керек экенин белгиледи:

Максат Чакиев.
Максат Чакиев.

«Пандемия бизди беш жыл артка ыргытып салды. 2014-2013-жылдардагы көрсөткүчтөргө жетиш үчүн бизге кеминде 4-5 жыл керек болот. Пандемиядан кийин деле туристтерди тартууга үч-төрт жыл кетет. Анткени туризм боюнча лидер өлкөлөр, мисалы Франция, Түркия, Бириккен Араб Эмираттары биринчи кезекте туристтерди өзүнө тартат. Андан калган туристтер анан бизге келе баштайт. Ага эки-үч жыл керек болот. Ошондуктан азыр пандемиядан кийинки убактагы туристтик программаны кабыл алышыбыз керек. Азыр биз биринчи кезекте менежментти эмес, маркетингди жакшы түзүшүбүз керек. Азыр бизге туризмди башкаруу эмес, туристтер керек. Анткени туристтердин өздөрү жок болуп жатат».

Бириккен Улуттар Уюмунун изилдөөлөрү көрсөткөндөй, Кыргызстандагы туризмдин кирешеси 2020-жылы COVID-19 вирусунун айынан 80-90% азайган.

Дагы жүктөңүз

XS
SM
MD
LG