“Камбар-Ата-1” ГЭСинин курулушуна даярдык башталып, ага байланышкан алгачкы иш-чара 8-июнда Жалал-Абад облусунун аймагында президент Садыр Жапаровдун катышуусунда өттү.
Бул абдан дымактуу аракет, бирок, аны толук ишке ашыруу үчүн негиздүү долбоор, техника-экономикалык олуттуу негиздеме жана ири көлөмдөгү каражат керек.
Мындай пикирин энергетика тармагы боюнча эксперт Эрнест Карыбеков “Азаттыктын” суроолоруна жооп берип жатып билдирди.
- Эрнест мырза, “Камбар-Ата-1” ГЭСин куруу үчүн жасалып жаткан кыргыз бийлигинин алгачкы кадамын кандай баалайсыз?
- “Камбар-Ата-1” ГЭСин куруш керек, бирок курулуштун өз ирээти бар. Сметалык долбоорлоо документтери бар экени, болсо ким жасаганы билинбейт. Ал документте ишти эмнеден баштоо керектиги, канча каражат кетери белгилениши абзел.
Бул курулуштун техникалык-экономикалык негиздемесин баягы "РусГидро" менен курабыз дегенде Ленинграддагы институт жасаган, кийин кымбатка түшөт экен, кийин кайда сатабыз деп ишкана баш тартпады беле.
Эми кайра Өзбекстан, Казакстан менен курабыз деген сөз болууда. Казакстан 2000-жылдардын башында курабыз деп, кийин келишимден чыгып кеткен. Каражат жок да. Эң эле төмөнкү баасы 4 млрд. доллар турат. Дүйнөлүк структуралык кризисте жабдыктарга, курулуш материалдарына баа кымбаттап жатат. Жалпы нарк 5 млрд. доллардан ашып кетиши мүмкүн.
Албетте, ушундай кризис өкүм сүрүп жатканда өлкөдө кандайдыр бир курулуштарды жүргүзүү бир чети туура. Жумуш орундарын түзүп, өзүбүздү бакканга аракет жасашыбыз керек. Бирок узак убакытты талап кылган курулушту баштоо өзүн актайбы деген суроо туулат. Мисалы бул он жылдап курулат, сууну дагы беш жыл топтош керек.
- Президент баштап жаңы ГЭСтин биринчи агрегаты 2028-жылга чейин бүтөрүн айтышты. Техникалык-экономикалык негиздемеге 417 миллион сом бөлүнгөнү да айтылды. Бийлик мындай билдирүүнү эмнеге таянып жасап жатат дейсиз?
- Президентти менимче, ишендирип коюп атышат. Президенттердин бардыгы эле кырдаалды толук түшүнбөйт. Ошон үчүн кеңешчилери болот. Жылдан жылга мамлекеттик кызматкерлер эсеп-кысапка жок болуп баратат. Үйдү салганда деле долбоорун түзөт да. Мына “Бала-Саруу”, болгону 25 мегаватт турган “Орто-Токой”, Жогорку Нарын каскады калды. Курулуп бүтүп, болгону 200 мегаваттык трубина кое турган жери калган “Камбар-Ата-2ни” да сөз жүзүндө “бүтүрүп коюшпадыбы”.
- Демек, мындан деле майнап чыкпайт деген ойдосуз. Ошол эле мезгилде башка адистер, эксперттер “Камбар-Ата-1” ГЭСин кредит алып, өкмөт өзү курса болот деп жатышат. Буга кандай карайсыз?
- Кредит алсак, кредиттик портфелдин үстөк пайыздары дүйнө жүзүндөгү бардык каржы институттарында, эл аралык банктарда бирдей эле. 20-22 жылга берет, анын 5-7 жылын жеңилдетет. Инфляцияны токтотуу аракеттери жасалууда. Үстөктү банктар көтөрүшү да мүмкүн. Бир же эки пайыз үстөгү менен алсак деле 22 жылда кайтарып бериш үчүн биз энергияны 10 сомдон сатышыбыз керек болот. 10 сом деген баа биздин өлкөдө эмес, чөлкөмдө да жок. Бул жөнөкөй эле арифметика.
- Ошондой болсо да былтыр президент Жапаров барганда Өзбекстан "Камбар-Ата-1" ГЭСин курууга кызыкдар экени, меморандум кабыл алынганы айтылган. Быйыл Казакстандын президенти Токаев Бишкекке келгенде да ГЭС курууга инвестиция салуу маселеси көтөрүлгөнү айтылды эле. Мындай ниеттер ишке ашып, үчөө биригип салышы мүмкүнбү?
- Теория жүзүндө мүмкүн. Төрт өлкө биригип салса жакшы болмок. Нарын дарыясы Өзбекстанга, андан ары Сыр-Дарыяга кетет. Тажикстанга да Кайраккум суу сактагычына кирип, кайра Өзбекстанга кетет. Орто Азия мамлекеттери чогуу курса жакындашып, интеграцияга да жакшы болмок. Бирок дүйнө жүзүндө структуралык кризис болуп жатат. Кошуна мамлекеттер, алардын өкмөттөрү өздөрүнүн “экономикалык, мамлекеттик коопсуздугубузду кантип сактап калабыз, кантип элибизди багабыз?” деп баштары ооруп жатат. Саясатта, өзгөчө чоң саясатта ушундай, биз барбыз деп, желекти сайып коюшат.
Бизде экономика деген бар да. Эсеп туура келбей жатпайбы. Туура келсе мен кош колдоп эле колдоп жатам, жакшы болмок. Башка долбоорлорду куруш керек. Курабыз деп, ар жерге барып капсула коюп эле баш-аягы жок болуп атпайбызбы.
Мына жашыл энергетика деп атышат. Күн батарейкаларын, тегирменди иштетүүчү тетиктердин калдыктарын жок кыла албайбыз. Химиялык зат, жер сиңире албайт. Бул сетевой маркетинг. Элге кымбат түшөт, жалпы экономикага, элге жүк болот.
- Бүгүнкү кырдаалда энергетика саясаты кандай жүрүш керек анда?
- Кара-Кечеге жылуулук электр станциясын орнотуу - келечектүү. Инженер катары айтып атам. Анткени, бул базалык электр станция. Суунун кереги жок. Жанынан Көкөмерен суусу өтөт. Электр системабыздын 90 пайызы - кайра иштетилген булактар. Суу сактагычтар, ГЭСтер жетиштүү.
Өз мамлекетибиздин экономикалык, энергетикалык коопсуздугун сакташ үчүн башка альтернативдүү, базалык же атомдук электр станциясын курушубуз керек. Атомдук электр станция кооптуу, анткени, жерибиз сейсмикалык алкакта. Ошондуктан, жылуулук электр станциясын курсак, Бишкек ЖЭБдин наркынан төрт эсе арзан түшөт.
Бишкек, Ош ЖЭБдерин консервацияга коюп кереги жок. Алардын бардыгы чет өлкөдөн келген мазут, көмүр, газ сыяктуу энергоресурстарга иштейт. Биздин көмүрдү алыстан кымбат келген күйүүчү, майлоочу май менен ташып отургандан көрө жанына электр станция коюп, Кыргызстанды бүт арзан электр энергияга өткөрсө болот. Башка мамлекеттерден жылдан жылга кымбаттап жаткан жаратылыш газын ташуунун кажети жок болот. Электромобилдерге массалык түрдө өткөнгө шарт түзүлөт.
Нарын дарыясын Токтогул суу сактагычы менен регулировка жасап турабыз. Суу толтура болот. Сууну агызып ийүүгө аргасыз болбойбуз. Нарын - Сырдарыяны үч мамлекет тең бөлүп алышыбыз керек. Биз Нарындын 2 пайызга жетпеген көлөмүн пайдаланабыз. Бул - нонсенс. Сууну баалашыбыз керек. Бул - биздин байлык. Өзүбүздүн экономикабызды казактарга, өзбектерге, орустарга жибербей, өзүбүздө калтырышыбыз керек. Ошон үчүн Кара-Кече жөн эле энергетикалык обьект эмес, өлкөнүн экономикасын башка жолго сала турган өтө маанилүү объект.
“Камбар-Ата-1” ГЭСи курулуучу жер. 8-июнь, 2022-жыл.
Кыргызстан “Камбар-Ата-1” ГЭСин курууга бел байлады
Жалал-Абад облусунда “Камбар-Ата-1” ГЭСинин курулушуна даярдык иштери башталып, 8-июнда гидротоннель түшчү жерде жардыруу болду. Ага президент Садыр Жапаров катышып, Кыргызстан 30 жыл мурда электр энергиясын экспорттогон өлкө болгонун, азыр тескерисинче, электр жарыгын сатып алып жатканын айтты.
"Жалгыз эле Токтогул суу сактагычын карап отурабыз"
Президент долбоордун техникалык-экономикалык негиздемеси жана башка жумуштар үчүн бюджеттен 412,8 млн. сом бөлүнгөнүн, дагы 1,5 млрд. сом бөлүп берүү маселеси чечилгенин кошумчалады.
Бул каражат ГЭС курула турган аймакка транспорттук тоннель, Нарын дарыясынын эки жээгин бириктирген көпүрө, электр чубалгыларын жана жумушчулар жашай турган шаарча курууга жумшалат.
“Кыргыз энергетикасынын келечектеги флагманы “Камбар-Ата-1” ГЭСинин экономикалык көрсөткүчтөрү республикалык масштабга ээ. “Камбар-Ата-2” ГЭСин кошпогондо Кыргызстандагы энергетика булактарынын баары өткөн кылымдын 60-70-жылдары курулганы белгилүү. Бүгүн биз жалгыз эле Токтогул суу сактагычын карап отурабыз. Акыркы он жылдан бери, өзгөчө кыш мезгилинде электр кубаты көп колдонулган учурда “Токтогулда мынча көлөмдө суу колдонулду, мынчасы калды” деп санааркап отуруп кыштан чыгып келебиз. Буюрса, “Камбар-Ата-1” ГЭСин ишке киргизип алсак, “Камбар-Ата-2” ГЭСинин толук кубаттуулукта иштешине мүмкүнчүлүк түзөбүз. Андагы экинчи жана үчүнчү агрегатты пайдалана баштасак, “Камбар-Ата-2” ГЭСинин жалпы кубаттуулугу артат. Жыйынтыгында бул эки маанилүү ГЭСибизди толук иштетип, кубаттуулугу 1000 мегаватт энергия өндүрүүгө жетишебиз. Бул көлөм азыркы Токтогул ГЭСинде өндүрүлүп жаткан электр энергиясына барабар болот”, - деди президент Садыр Жапаров.
8-июнда гидротоннель түшчү жерде жардыруу болду. Ага президент баштаган бийлик өкүлдөрү катышты. 2022-жыл.
“Камбар-Ата-1” ГЭСинин курулушу кошуна өлкөлөрдүн сугат суу маселесин чечүүгө өбөлгө түзөт жана аймактагы суу-энергетикалык балансты стабилдештирүүгө салым кошот деп айтылды.
Расмий маалыматтарга караганда, Кыргызстан Нарын дарыясынын болгону 10% сугат суу катары колдонот. Калганын кошуна өлкөлөргө берет.
Жапаров ошондуктан долбоорго Казакстан менен Өзбекстан инвестиция салса, кубануу менен кабыл аларын белгиледи.
“Өзүңүздөргө белгилүү болгондой, учурда дүйнө жүзүндө экология көйгөйү абдан курч маселелердин бирине айланды. Ошондуктан экологияга терс таасирин тийгизген электр энергия булактарын азайтып, гидроэнергетиканын өсүшүнө басым жасашыбыз керек! Бүгүнкү күндө Кыргызстандын гидропотенциалынын 10-11 пайызын гана колдонуп жатабыз. Келечекте “Камбар-Ата-1” ГЭСинин курулушу менен чектелбестен, Суусамыр-Көкөмерен, Сары-Жаз, Казарман, Жогорку Нарын ГЭСтеринин каскады сыяктуу ГЭСтерди куруу ишин колго алуу зарыл”.
“Камбар-Ата-1” ГЭСи долбоорунун алкагында 2024-жылга чейин инфраструктура иштери жүрөт.
ГЭСтин өзүн куруу 2024-жылы башталып, биринчи агрегатын 2028-жылы ишке берүү пландалууда. ГЭС курулуп бүтсө, 1860 МВт кубаттуулукта болуп, жылына 5,6 млрд. кВт саат электр энергиясын өндүрөт. Алдын ала баалоо боюнча, ГЭСтин плотинасынын бийиктиги 256 метрди түзүп, 5,4 млрд. кубдан ашуун көлөмдө суу чогултат.
“Камбар-Ата-1” ГЭСи курулуучу жер. 8-июнь, 2022-жыл.
Курулуш башталды, бирок...
Сөз жүзүндө башталып, далай ирет оңунан чыкпай келген аракеттерден 40 жылдай убакыт өткөндөн кийин кыргыз өкмөтү "Камбар-Ата 1" ГЭСин курууга кирише турганын жар салды.
Бул биздеги Токтогул ГЭСинен да көп кубаттуулук бергидей эң ири станция болмокчу. Иш жүзүндө баары ойдогудай болорун айтуу кыйын. Долбоор боюнча маалымат азыркыга чейин бүдөмүк.
1-июнда Министрлер кабинетинин башчысы Акылбек Жапаров Жалал-Абад облусундагы "Камбар-Ата-1" ГЭСи курула турган жерге барды. Энергетика министри Доскул Бекмурзаев ага иш кандай жүрүп жатканын көрсөттү.
Анын айтканына караганда, азырынча эки жылга созула турган даярдык иштери гана жүрүүдө. Бул мезгил аралыгында жаңы жолдор, көпүрөлөр салынат, башка керектүү инфратүзүм курулат. Министр долбоор ишке аша баштады деп эсептейт.
“Жол салуу, инфратүзүм, инженердик курулмаларды тургузуу жана башка шарттарды түзүү – мунун баары курулуштун башталышы. Ошондуктан "Камбар-Ата-1" ГЭСи курула баштады десек жаңылбайбыз”, - деди ал.
Өзбекстан менен Казакстан бул ГЭСти биргелешип курууга кызыгарын билдирип, оозеки гана колдошту. Долбоорду ишке ашыруу боюнча конкреттүү келишимдер түзүлө элек.
Беш жыл мурда, 2017-жылы октябрда “Өзбекгидроэнерго” жана Кыргызстандын “Улуттук энергохолдинги” "Камбар-Ата-1" ГЭСи долбоору боюнча кызматташуу жөнүндө меморандумга кол коюшкан. Андан бери иш ниет билдирүү менен эле чектелип келүүдө.
2021-жылы декабрда Казакстан "Камбар-Ата-1" ГЭСин курууга катышуу мүмкүнчүлүгүн иликтеп көрөрү белгилүү болду. Министрлер кабинетинин башчысы Акылбек Жапаров Казакстандын өкүлдөрү долбоорго катышуунун ыктымал варианттарын талкуулоо үчүн Кыргызстанга келерин эске салды.
Нур-Султандын бул долбоорго кызыкчылыгын өлкө президенти Касым-Жоомарт Токаев билдирди. Кыргызстандын мамлекет башчысы Садыр Жапаров менен Бишкекте майдын аягындагы болгон жолугушууда ал инвестициялык кызматташуу үчүн келечектүү долбоорлор тизмесин түзүүнү сунуштады.
Алардын бири "Камбар-Ата-1" ГЭСин биргелешип курууга байланыштуу болушу мүмкүн деген ал.
Казакстандын өлкө башчысынын басма сөз кызматы жана мамлекеттик ЖМКлары "Камбар-Ата-1" ГЭСинин курулушуна катышуу мүмкүнчүлүгүн кызуу сөз кылышканын белгилей кетели. Бирок Кыргызстандын президентинин администрациясы көптөгөн билдирүүлөрүндө кошуна өлкөнүн бул долбоорго кызыгуусу тууралуу сөз кылган жок.
Садыр Жапаров жана Касым-Жоомарт Токаев Бишкекте. 26-май, 2022-жыл.
Токаевдин Кыргызстанга иш сапарынын жыйынтыгында 13 документке кол коюлду. Бирок алардын катарында энергетика, атап айтканда, "Камбар-Ата-1" ГЭСинин курулушу боюнча эч кандай келишим жок.
“Менимче, булар жөн эле уу-дуу кылып жатат. Эки-үч жылда жол гана курулат дегени бул долбоор "төөнүн куйругу жерге жеткенде" ишке ашарын билдирип турат. Иштеп жаткандай түр көрсөтүп, көз боёмочулук кылышууда”, - деп сындады талдоочу, экономикалык серепчи Айданбек Акмат уулу.
Багыт өзгөргөндө
"Камбар-Ата-1" ГЭСинин курулушу жөнүндө алгач өткөн кылымдын 80-жылдары сөз болгон. ТЭНди “Гидропроект” илимий изилдөө институтунун Ташкенттеги бөлүмү иштеп чыккан.
Бирок Советтер Союзу урап, долбоор каралбай калган. "Камбар-Ата-1" ГЭСи Нарын дарыясынын Токтогул ГЭСи турган жеринен жогору – Жалал-Абад облусунун чегинде курулмак.
2010-жылдан бери Кыргызстандын бийлик башындагылар бул долбоорду жүзөгө ашыруу ниетин айтып келип, атүгүл Орусияны инвесторлукка да тарткан. Бирок анда Бишкектин планы кошуна Өзбекстанды катуу нааразы кылган.
Өзбекстандын мурдагы президенти, маркум Ислам Каримов Казакстандын ошол кездеги президенти Нурсултан Назарбаев менен кездешүүсүндө "Казакстан менен Өзбекстандын сууга болгон жылдык орточо муктаждыгы 70-75 пайыз канааттандырылып жатат, эгер плотина тургузулса, суунун канчасы бизге артарын билбейбиз” деген эле.
“Суунун агымы канчалык өзгөрөт, тоскоолдор пайда болгондон кийин биз канча суу алабыз – мунун баарын билип, кылдат баалашыбыз керек”, - деген ал. Ошондо Каримов Кыргызстан жана Тажикстан жаңы ГЭСтерди курууну кошуналары менен макулдашууга тийиш экенин, антпесе "согуш чыгарын" билдирген.
"Камбар-Ата-1" ГЭСинин жайгашуу картасы.
Алдын ала эсептөөлөр боюнча "Камбар-Ата-1" ГЭСинин плотинасынын бийиктиги 256 метр болот, ага 5,5 млрд. куб метр суу топтолот. Бул 20 млрд. куб метр сууну топтогон Токтогул ГЭСине салыштырмалуу дээрлик төрт эсе аз. Ошентип, Кыргызстан 26 миллиард метр кубга жакын суу топтой алат, эң башкысы, суунун агымын көзөмөлдөө мүмкүнчүлүгүнө ээ болот.
Нарын дарыясы Өзбекстандын аймагында Кара-Дарыяга кошулуп, Сыр-Дарыянын башаты болот. Эксперттер "Камбар-Ата-1" ГЭСин Кыргызстан үчүн биринчи кезекте экономикалык эмес, Өзбекстан менен жүргүзгөн мамилесиндеги кошумча таяныч катары саясий долбоор болот дешет. Расмий Бишкек муну жүзөгө ашыруунун экономикалык жагын гана сөз кылууда.
“ГЭС бизге электр кубатын алуу үчүн эле керек. Казакстан менен Өзбекстанга суу көбүрөөк керек. Ошондуктан бул өлкөлөрдүн ГЭС курулушуна катышуусу аларга да пайдалуу болот”, - деп эсептейт президент Садыр Жапаров.
"Бишкек менен Ташкенттин ортосунда азыр пикир келишпестик жок" деген саясат таануучулар. Өзбекстандын азыркы жетекчилиги суу долбоорлору боюнча кыйла эстүү, алгылыктуу турумду карманууда деп эсептешет.
"Камбар-Ата жана чөлкөмдөгү суу ресурстарына байланышкан маселелердин баары саясатка да, коопсуздукка да, экономикага да тиешелүү. Бир нече жыл мурда кошуналардын мурдагы президенттери, айрыкча Өзбекстандыкы мындай долбоорду Бишкектин жүзөгө ашыруусуна дегеле жол бербей коюуну көздөшкөн. Эми, жакынкы эле келечекте суу маселеси курчуй турган болуп калган чакта, кошуналар Бишкекке каршы турбай, аны менен кызматташуу оң экенин түшүнүп калышты”, - дейт “Азаттыктын” кабарчысы менен болгон маегинде саясат таануучу, Борбор Азиядагы Америка университетинин профессору Эмил Жороев.
Ушундай эле көз карашын талдоочу Айданбек Акмат уулу да айтып келет. Анын пикиринде, Өзбекстандын кошуналарга койгон дооматтары Ислам Каримовдун жеке дымагы болгон.
“Бул биринчи кезекте мамлекет башчылардын жеке мамилесине жараша болот. Маркум Ислам Каримов Тажикстандагы ГЭСтин курулушуна каршы чыккан. Анын жеке дымагы кандай болгонун билбейм, бирок ал катуу каршы болгон. Азыр кырдаал өзгөрдү, Кыргызстан "Камбар-Ата 1" ГЭСин курганда сууну кошуналарына бербей койбостугун, долбоорду ишке ашырууга тоскоолдук кылуунун эч кандай кажети жок экенин алар түшүнүп калды”, - деп ойлойт эксперт.
Президент Касым-Жоомарт Токаев Казакстандын "Камбар-Ата 1" ГЭСинин курулушуна кызыгуусу биринчи кезекте чөлкөмдөгү суу саясатына байланыштуу экенин жашырбайт.
“Чек арадан өтүүчү суу ресурстары биз үчүн жалпы байлык экенин дагы бир ирет тастыктадык. Суунун тартыштыгы жылдан жылга сезилип жатат. Эл аралык кадыр-барктуу экологиялык уюмдар ушундай божомол жасоодо. Суу мындан ары көбөйбөйт – бул баарыбызга түшүнүктүү. Ошондуктан Борбор Азия өлкөлөрү биргеликте иштеши керек. Баарыбызга бирдей таандык дарыялар биздин элдерди дайыма бириктирип турууга тийиш. Казакстан бардык милдеттенмелерди толугу менен аткарууга жана олуттуу долбоорлорду чогуу жүзөгө ашырууга даяр”, - деди ал Бишкекке келгенде.
Жаңы ГЭСтерди куруу зарылдыгы
7 миллиондой калкы бар Кыргызстан энергетикалык жактан катуу каатчылыкка кабылууда. Жыл сайын электр кубатын керектөө көлөмү 5-7% өсүүдө, буга азыркы энергия булактары жетишпей жатат. Өткөн кышта өкмөт электр кубатын пайдаланууну чектеп, калкка мүмкүн болушунча сарамжалдуу керектегиле деп кайрылууга аргасыз болду. Жетишпеген энергияны Казакстан Өзбекстан, атүгүл Түркмөнстандан сатып алды.
"Камбар-Ата-1" ГЭСинин долбоордогу кубаттуулугу 1860 мегаваттка жетип, жыл сайын 5 млрд. кВт/с ашуун электр кубатын иштеп чыгып турат. Салыштырсак, азыркы электр кубатынын эң ири булагы болгон Токтогул ГЭСинин кубаттуулугу 1200 мВт, жылына 4 млрд. кВт/с түзөт. Бишкек ички муктаждыкты эле толук канааттандырбастан, электр энергиясын Ооганстан менен Пакистанга да экспорттоого үмүт артып турат.
“Камбар-Ата-1" ГЭСи – бул экономикалык долбоор. Кыргызстан энергетика жаатында каатчылыкка туш келип жатканын көрүп турасыздар. Бул бир эле жагы. Электр кубатынын тартыштыгы экологияга тикелей таасир этүүдө, анткени жарандар кышында көмүр жагууда. Күзүндө жана кышында Бишкек дүйнөдөгү абасы өтө кир шаарлардын бири болуп калууда. Жеткиликтүү баадагы электр энергиясы камсыздалса, экологиялык да, экономикалык да маселелер чечилмек. Мындан тышкары, бул долбоор экономикалык өсүшкө да өбөлгө түзөт”, - деп эсептейт эксперт Айданбек Акмат уулу.
Электр энергиясы жетишпей жаткан чакта бийликтегилер кыргызстандыктарды мүмкүнчүлүккө жараша көмүр жагууга үндөдү.
2014-жылы өкмөттөгүлөр "Камбар-Ата-1" ГЭСин курууга 2,7 миллиарддан 3 млрд. АКШ долларына чейинки каражат кетет деп эсептеп чыккан.
"Камбар-Ата-1" ГЭСин куруу ишке ашса, бул көз карандысыздыкка жеткен өлкөнүн тарыхындагы эң кымбат долбоор болуп калмакчы. Эксперттер анын наркы 4-5 млрд. долларга чаап барат дешет. Бишкек гидроэлектрстанцияны өз күчү менен болсо да куруу ниети бекем экенин айтууда.
“Жакынкы үч-беш жылда "Камбар-Ата 1" ГЭСи колдонууга берилет. Каржы булактары бар, Каржы министрлиги жакын арада курулуштун азыркы баскычына 498 млн. доллар тартат. Курулушту баштоого даярдык үчүн быйыл 20 млн. доллар каралган, жакынкы мезгилде биз курулушту баштайбыз”, - деди Акылбек Жапаров.
Бирок өлкөнүн мүмкүнчүлүгү чектелген, ыктымал инвесторлор менен сүйлөшүүлөрдүн жыйынтыгы да бүдөмүк болуп жаткан чакта жакынкы жылдары ГЭС куруларына ишенүү кыйын дейт “Азаттыктын” кабарчысына айрым эксперттер.
“Биз "Камбар-Ата" ГЭСин көп жыл мурда ойлонуштурулгандай курууга дагы эле даяр эмеспиз. Жакынкы келечекте ал курулбай калышы толук ыктымал”, - деп эсептейт саясат таануучу, профессор Эмил Жороев.
Экономист Сейдалы Мырзакматов гидроэнергетиканын дарамети азайып баратканын, жаңы ири ГЭС куруу менен эле бардык маселелерди чечүү мүмкүн эместигин белгиледи.
“Суу агымы туруктуу болбой жатканын эске алып, ГЭС курууга өтө кызыга бербеш керек. Жылдан жылга суу азайып баратат. Гидрокурулмалардын келечеги анча жакшы эмес. Дал ошондуктан башка өлкөлөр ГЭС куруу мүмкүнчүлүгү бар болсо да атомдук электр станцияларын курууну каалап калды”, - дейт ал.
Министрлер кабинетинин эсеби боюнча, Кыргызстандагы электр энергиясынын тартыштыгы кышында 6 млрд. кВт/с чейин жеткен. Мунун жарымы импорттун эсебинен жабылды, калганы жаңы ишканаларды куруу үчүн зарыл болчу.
Энергетиканы кургуйдан чыгуу үчүн бийликтегилер 100дөн ашуун шамал жана күн электр станциясын, ошондой эле чакан ГЭСтерди куруу мүмкүнчүлүгүн караштырууда.
