Экономика

- Азия Өнүктүрүү банкы Кыргызстанга 100 миллион доллар бөлмөй болду. Бул кандай кандай шартта берилип, кайсы иштерге жумшалат?

- Биз жакында эле Азия Өнүктүрүү банкы менен Кыргызстандын ортосундагы 100 миллион доллар финансылык келишимге кол койдук. Бул банк бул өзгөчө кырдаалга байланыштуу калыбына келтирүү жана реконструкциялоо долбоорун берип жатат. Бул берилген каражаттын ичинен 51, 5 миллион доллар грант түрүндө берилет. Ошондой эле 48,5 миллион доллар насыя түрүндө берилип жатат. Насыя кырк жылга берилет. Анын ичинен он жылы жеңилдетилген мөөнөт болуп эсептелет. Бул мөөнөттүн ичинде биз бир пайыздык көрсөткүч менен төлөйбүз. Кийинки бөлүгүндө бир жарым пайыз боюнча төлөйбүз.

- Бул каражат кайсы багыттарга жумшалат?

- Берилген каражатты карап көрсөк, анын ичинен 40 миллион доллар бул бюджеттик колдоо болот. Башкача айтканда бюджетке берилет. Ошондой эле 28 миллиону турак-жай курулушуна берилип жатат. 27 миллиону болсо сууну камсыз кылуу үчүн инфраструктурага берилет. 4 миллион доллар өлчөмүндө консултациялык кызмат көрсөтүлөт.

- Кыргызстан менен бул банктын ортосунда дагы кандай келишим, кызматташуулар бар?

- Биз жакында эле эки тараптуу сүйлөшүүлөрү өткөрдүк. Бул сүйлөшүүлөрдө Кыргызстанга 23 миллион доллар жол тармагына берилип жатат. Бул каражаттар насыя түрүндө берилет. Түштүктөгү эң маанилүү Тажикстан жана Кытай менен байланыштырган жол тармактары бар. Бул каражат ошол жолдорду оңдоого берилип жатат. Ошондой эле биз энергетика тармагын жакшыртуу долбоору боюнча да сүйлөшүүлөрдү өткөрдүк. Бул сүйлөшүүлөрдө Азия Өнүктүрүү банкы Кыргызстанга 44,8 миллион долларын берип жатат. Булардын 44,5 миллион доллардын 28 миллиону грант түрүндө бизге берилет. Калганы болсо насыя түрүндө берилет.

- Кыргызстанда бюджеттин тартыштыгын толтуруу үчүн донор уюмдар, башка өлкөлөрдөн каражат тартылары айтылган. Бул иштер кандай жүрүп жатат?

- Жайында Эл аралык донорлор конференциясы өттү. Ошол конференцияда эл аралык каржы уюмдары жардам көрсөтө тургандыгын жарыялашкан болчу. Азыркы учурда дүйнөдүк банк менен сүйлөшүүлөр өтүлдү. Буга чейин айткан Азия Өнүктүрүү банкы менен сүйлөшүүлөр болду. Булардан бюджет үчүн каражаттар каралып жатат. Жакында эле бизге Эл аралык валюта фонду тарабынан 33 миллион доллар бюджетти колдоо үчүн жардам көрсөтүлдү. Андан тышкары Түркия өкмөтүнөн 10 миллион доллардык грант алдык. Жакында Орусиядан грант алабыз деп ойлоп жатабыз.

- Бул каражаттар өлкөнүн бюджетинин тартыштыгын жоюга жетиштүүбү?

- Биз жетет деп ойлойбуз. Эгер жетпесе дагы мындан тышкары сүйлөшүүлөрдү жүргүзөбүз деп ойлоп жатабыз.

- Рахмат.

Палестин лидери Махмуд Аббас Батыш Иорданда жөөттөр турак-жай курууну биротоло токтотпосо, Израил менен жүрүп жаткан тынчтык сүйлөшүүнү таштап кетерин айтууда. Палестиндер жөөт конуштары бар аймактар болочоктогу эгемен мамлекетине таандык деп эсептешет.

Израилдин негизги союздашы АКШ да Батыш Иорданда жөөттөр үчүн жаңы турак жай курууга каршы жана тараптарды сүйлөшүүнү токтотпой улантууга көндүргөнгө аракеттенүүдө.

Израил премьери мораторий аяктарга чукул жасаган билдирүүсүндө Махмуд Аббасты тынчтык сүйлөшүүлөрдү улантууга чакырып, Израил сүйлөшүүнү улантуунун ар кандай жолдорун издегенге даяр экенин билдирди. Ошол эле учурда курулуш токтотулат деп убада берген жок.
Израил тарап конуштар маселесин чечип, Жакынкы Чыгышта тынчтык орнотууга умтулганын дүйшөмбү күнү Израилдин Тышкы иштер министрлигинин өкүлү Марк Регев маалымдады:

-Үч жума мурда Вашингтондо израилдиктер менен палестиндердин бетме-бет сүйлөшүүсүн баштаганбыз. Максат бир жыл ичинде тарыхый тынчтыкка жетишүү. Биз бул иш ийгиликтүү болушун каалайбыз. Ошон үчүн премьер-министр Нетаняху президент Аббаска береги сүйлөшүүнү улантууга чакырды. Тынымсыз, түз жана маңыздуу сүйлөшүүлөр аркылуу гана израилдиктер менен палестиндердин байгер келечегине жетишебиз деп ишенебиз.

Бирок Батыш Йордандагы жөөт келгиндери башка пикирде. Жекшемби күнү Ревава конушуна чогулган эки миңдей жөөт 10 айлык мораторийдин бүтүүсүн асманга кызыл-тазыл шарларды учуруп белгилешти. (Мораторийдин бүтүүсүнө арналган салтанатты Нетаняху башындагы оңчул Ликуд партиясы уюштурду). Коңшулаш Кирят Нетафим конушунда жаңы бала бакчанын пайдубалына таш коюлду.

Серепчилер курулуш кеңири кулач жайбайт, анткени көпчүлүк долбоорлорду Израилдин Коргоо министрлиги бекитүүгө тийиш дешет. Ефрат коншунун мэри Обед Ревивинин айтышынча, банктар жана инвесторлор жаңы курулушту каржылоого көңүлсүнбөй жатышат.

Бирок жөөт конуштарына мониторинг жүргүзгөн “Тынчтык азыр” уюмунун мүдүрү Ярив Оппенгеймер: “Биздин маалымат боюнча 13 миң турак жайга мурда уруксат берилгендиктен, алар курулушту токтоосуз баштай алат. Келерки жумаларда 2,5 миң үйдүн курулушу башталат деп боолголойбуз”.

Израил Иордан дарыясынын батышын жана Чыгыш Иерусалимди 1967-жылкы согушта Иорданиядан тартып алган. Бул аймактагы 100дөн ашуун конуштарда 430 миңден көп жөөт жашайт. Жергиликтүү палестиндердин саны 2,5 миллионго чамалайт.

Палестин автономиясынын президенти Махмуд Аббас Батыш Иорданда жөөт конуштары тоңдурулган шартта гана тынчтык сүйлөшүүсү ийгиликтүү болорун 25-сентябрда БУУнун Башкы ассамблеясында сүйлөгөн сөзүндө белгиледи:

-Биз турак жай курууну токтотууну, камоону алып салууну, тынчтык жараянынын шартына ылайык келбеген бардык мыйзамсыз иштерди тыйууну талап кылабыз...Израил тынчтыкты же конуштарды кеңейтүүнү тандап алышы керек.

Аббас айтылган талап аткарылса, эки жак тынчтыкка бир жыл ичинде жетишет деп ишенет. Газа секторун бийлеген ХАМАС уюму болсо Израил менен тынчтык сүйлөшүүсүн улантууга башынан каршы.

Арабдардын “ал-Хаят” гезитинин жазышынча, Махмуд Аббас сүйлөшүүнү токтоткондон мурда Араб өлкөлөрү менен масилеттешет. Мындай кеңеш, маалыматтарга караганда, 4-октябрда болот.