Борбор Азия

Министрлер кабинети кийинки жылдары тариф инфляциянын деңгээлине жараша өзгөрөт деп билдирди.

Министрлер кабинети бекиткен тарифке ылайык, электр баасы эл үчүн өзгөртүлгөн жок. Тактап айтканда, мурдагыдай эле жарандар 1000 кВт саатка чейинки электр жарыгы үчүн 77 тыйындан, андан ашса, 2 сом 15 тыйындан төлөйт. Ал эми 15-октябрдан тартып коммерциялык ишканалар үчүн электр энергиясынын баасы 28 тыйынга көтөрүлүп, эми 2 сом 50 тыйындан эсептелет. Мындан казынага 476 млн. сом кошумча киреше болот деп эсептелүүдө.

Электр баасы эми инфляцияга жараша көтөрүлөт

2021-2025-жылдарга карата электр жана жылуулук энергиясына орто мөөнөттүү тарифтик саясатын бекитүү чечимине Министрлер кабинетинин төрагасы Улукбек Марипов кол коюп, анда төрт жыл ичинде тариф инфляциянын деңгээлине жараша өзгөртүлмөй болду. Бул тууралуу Министрлер кабинетинин сайтында жазылды.

Демек, инфляциянын дайыма өсүп турганын эске алганда кийинки жылдары электр жарыгына тариф көтөрүлүшү мүмкүн. Жаныбек Оморов электр энергиясынын тарифин көтөрүү, тармактагы кырдаалды жөнгө салуудагы негизги факторлордун бири экенин айтып келген эксперттердин бири. Оморов “бийлик баа саясатын инфляцияга жараша өзгөртүүнү быйыл башташы керек болчу” деди.

“Тарифти инфляцияга жараша кармап туруу - дүйнөлүк тажрыйба. Андай болбосо бул тармакты каржылык жактан мындан дагы кыйын абалга алып келебиз. Албетте, натыйжалуу башкаруу керек. Бирок, жок дегенде минималдуу чыгымдар жабылышы керек. Электр өндүрүшү көтөрүлбөй жатканы тарифтин төмөндүгү. Элге жакшы түшүндүрүп, ушуну ишке ашырсак болмок. Бул болбой калды”, - деди Оморов.

Кыргыз бийлиги ушул жылдын апрель айында электр энергиясына жаңы тариф саясатын иштеп чыккан, анда аз камсыз болгон 200 миңден ашык үй-бүлөдөн башка абоненттерге электр кубатынын баасы азыркыдан эки эсе кымбат бааны сунуштаган. Бирок, бул сунуш ишке ашпай калды.

Энергетикалык таңкыстыктан кантип чыгабыз?

Кургакчылыктан Токтогул суу сактагычында суунун көлөмү кескин түшүп кетип, өлкөдө энергетикалык таңкыстык жаралды. Кыргызстан жылына болжол менен 15 млрд. кВт/саат электр жарыгын керектейт.

1-октябрга карата Токтогул суу сактагычында былтыркы жылга салыштырмалуу 3 млрд. куб суу аз топтолду. Министрлер кабинетинин төрагасынын орун басары Азиз Аалиев 1-октябрдагы маалымат жыйынында электр жарыгын үнөмдөө чараларына токтолду.

“Суу сактагычтагы 12,2 млрд. куб метр суу өтө жогорку тобокелдик. Жылына күз-кыш мезгилинде 6-7 млрд. куб суу сарпталат. Ага ылайык, апрель айында суунун деңгээли турбинага чейин түшүп кетет. Ага жеткирбеш үчүн өкмөт жана Энергетика министрлиги электр энергиясын колдонуу лимитин аныктады. Бул 2010-жылдагыдай район, шаарлар жарыксыз калган маал-маалы менен өчүрүү дегенди билдирбейт. Бул лимитти аткарууга чакырабыз. Башкача айтканда, жарандарды электр жарыгын үнөмдөөгө чакырабыз”, - деди Алиев.

Буга чейин бийлик электр энергиясын үнөмдөө максатында көчөдөгү көрнөк-жарнактардын, кафе-ресторан, дүкөн жана башка оюн-зоок, соода борборлорунун жарнактык жарыктары белгилүү убакытта өчүрүлө турганы билдерген. Бирок өчүрүүлөр кандай болорунун планы белгисиз.

Коңшулардан кандай шарт менен электр жарыгын алат?

Электрди үнөмдөөдөн тышкары Кыргызстан Орусия жана Борбор Азиядагы өлкөлөрдөн электр кубатын алат. Кайра кайтаруу келишими менен Казакстандан - 900 млн кВт/ саат. Ушундай эле келишим менен Өзбекстандан - 750 млн кВт/саат.

Өзбекстан аркылуу Түркмөнстандан 501 млн кВт/саат сатып алат. Орусиядан 2-3 млрд. кВт саат электр энергиясын алуу үчүн сүйлөшүү жүрүп жатат.

Энергетика жана өнөр жай министри Доскул Бекмурзаев журналисттер үчүн өткөн жыйында 1-октябрдан баштап Тажикстандан күнүнө 1 млн. кВт саат электр энергиясын ала баштаганын билдирди.

“Бүгүнтөн тартып, Тажикстандан электр энергиясын ала баштадык. Кечээ алар өздөрү телефон чалып, "электр энергия керек болсо берели" деп сунуш кылышкан. Бүгүнтөн тарта күн сайын 1 млн. кВт саат электр энергиясын ала баштадык. Айына 30-50 млн. кВт. саат электр энергиясын алууга мүмкүнчүлүк бар", - деди Бекмурзаев.

Бекмурзаев Тажикстан электр энергияны кандай шартта бере турганы сүйлөшүү учурунда белгилүү болорун кошумчалады.

Ошентип, Кыргызстан бардык коңшулардан электр энергиясын алмай болду.

Энергетика боюнча эксперт Эрнест Карыбеков быйылкы кургакчылыктан сырткары, "бул тармактагы башаламан башкаруу энергетикалык каатчылыкка алып келди" деген пикирде.

Анын айтымында, алдыңкы жылдарда Кыргызстан ири ГЭСтерди салууга кудурети жетпейт жана ал долбоор өзүн акташы кыйын. Карыбеков электр энергиясын жеринде өндүрүүгө багытталган долбоор куруу менен абалдан чыкса болорун сунуштады.

“Өзүбүздүн базалык электр станцияларды курушубуз керек. Көмүр же атомдук электр станциялар болот. 30 жылдын ичинде бул жөнүндө эч ким айтпайт. Мисалы, Кара-Кече же Бел-Алмада станция курсак болот. Бишкек ЖЭБге караганда 4-5 эсе арзан түшөт. Ошондо Токтогулдагы сууну дайыма көзөмөлдөп турмакпыз”, - деди Карыбеков.

Кыргызстандагы Токтогул ГЭСи - азыркы тапта эң ири электр кубатын өндүрүүчү. Мындан сырткары алты гидроэлектро станциясы жана эки ири жылуулук электр борбору (ЖЭБ) Бишкекте жана Ошто бар. Кыргыз бийлиги «Камбар-Ата-1» жана Жогорку Нарын каскадына төрт ГЭС куруу тууралуу айтып келгени менен так даана макулдашкан долбоору жок.

Бээжин Ооганстандагы жаңы “Талибан" өкмөтүнө колдоо көрсөтүүнү камсыздоого үндөдү.

Анын бул чакырыгы чекесинен жыйынтык бере баштаганы айтылды. Ошондой эле, Кытай Ооганстанды обочолонуудан коргоп, талибдердин режимине эл аралык саясий колдоо маселесин көтөрдү.

23-сентябрда Кытайдын тышкы иштер министри Ван И "Чоң жыйырмалыкка" кирген мамлекеттердин башкы дипломаттарынын сүйлөшүүсүндө Ооганстандын чет өлкөлөрдөгү бөгөт коюлган банк эсептерин ачууга чакырды. Ошондой эле, ал Ооганстанда бийликке келген "Талибанга" (Кыргызстанда жана башка өлкөлөрдө тыюу салынган) "саясий басым жасоону" токтотуу маселесин көтөрдү.

"Ооганстанга карата экономикалык санкцияларды киргизүү аягына чыгышы зарыл. Ооганстанга ар түрдүү жана бир жактуу тартипте киргизилген санкциялар менен ар кандай чектөөлөр мүмкүн болушунча жокко чыгарылууга тийиш", - деди Кытайдын башкы дипломаты Ван И.

Бээжин "Талибанга" карата экономикалык жана саясий басым көрсөтүүнү чектөө боюнча эл аралык демилгесин улантары айтылды. Бул маселе Ван И 28-сентябрда Европа Биримдигинин тышкы саясат боюнча жогорку комиссары Жозеп Боррел менен жолугушуусунда дагы талкууланган.

АКШ баштаган эл аралык коалициялык күчтөр Ооганстандан аскерлерин чыгарып жаткан маалда Кабулдагы бийликти басып алган "Талибанды" бир дагы мамлекет расмий тааный элек. Ошондон бери талибдер катаал тартиптин жактоочуларынан турган убактылуу өкмөт түздү. Анын башка террористтик уюмдар менен байланышын, аялдарга, кыздарга жана улуттук-диний азчылыктардын өкүлдөрүнө карата мамилесин эл аралык коомчулук сындап чыккан.

"Талибанды" колдогон Бээжин

Ал эми Бээжин өзүн "Талибандын" жаңы башкаруусунун прагматик тарапкери катары көргөздү. Кытай бул кыймыл менен көптөн бери мамиле түзүп, коопсуздук жана эл аралык терроризм маселесине өзгөчө көңүл бурулган. Талибдер бийликти басып алган соң Бээжин Ооганстандын экономикасына инвестиция салууну жана гуманитардык жардам жөнөтүүнү убада кылган. "Талибандын" расмий өкүлү Забиулла Мужахид Кытай жаңы ооган өкмөтүнүн жакын өнөктөшү экенин айтып, анын өлкөнүн экономикасын калыбына келтирүү ниетин белгилеген.

Ал эми Бээжин жакындан бери "Талибан" менен кызматташуу үчүн башка өлкөлөрдүн өкмөттөрүнө таасир эте баштаганы айтылды. Анын бул стратегиясы өз жемишин бере баштады. Кыргызстан Кабулга гуманитардык жардам жөнөтүп, атайын делегациясын жиберген Борбор Азиядагы алгачкы өлкө болуп калды. Коопсуздук кеңешинин төрагасынын орун басары Таалатбек Масадыков "Талибандын" жогорку даражалуу кызмат адамдары менен сүйлөшүүлөрдү жүргүздү.

Дагы караңыз

Кыргызстан талиб өкмөтүнүн тамырын тартты

Буга удаа эле Казакстандын Кабулдагы элчиси "Талибан" өкмөтүндө тышкы иштер министринин милдетин аткаруучу Амир Хан Муттаки менен жолукту. Анда эки тараптуу кызматташуу маселеси талкууланган. Жакында Дүйшөмбүдө ШКУнун саммитине видео байланыш менен катышкан Кытайдын төрагасы Си Цзиньпин өнөктөш өлкөлөрдү Ооганстанга токтоосуз көмөк көрсөтүүгө чакырган:

"ШКУнун жана ЖККУнун мүчөлөрүнүн бардыгы Ооганстандын кошуналары. Бул жалпы кызыкчылыктагы жана жалпы коопсуздук тутумундагы коомдоштук. Мындай кыйын учурда өз ара сүйлөшүп алып, биргелешкен аракеттер менен тынчтыкты жана туруктуулукту сактоо керек. Мен бул сунуштар биздин чөлкөмдөгү кадимки жамааттык коопсуздуктун максатына жетүүсүнө көмөктөшөрүнө үмүттөнөм", — деп сүйлөгөн Кытайдын төрагасы Си Цзиньпин.

Дагы караңыз

"Талибан" БУУга кат жолдоду

Москванын оомо саясаты

Кытайдын жетекчисин улай Орусиянын президенти Владимир Путин ооган маселеси боюнча өз ара кызматташып, иш алып барууну сунуштады. Путин 20 жылдан берки жоочулдугун жокко чыгарып, "Талибанды" бийликке кан төгүүсүз келди деп баалап, аны менен кызматташуу жолун атады.

"Чындыгында бийликтин алмашуусу иш жүзүндө кансыз болуп өттү. Бул жагымдуу учур. Талибдер азыр Ооганстандын бардык аймагына көзөмөл орнотту. Жаңы ооган бийлигинин тынчтыкты орнотуу, коомдук тартип менен коопсуздукту камсыздоо боюнча берген убадаларын аткарууга стимул берсек жакшы болор эле",- деди Путин.

Президент Владимир Путин "Талибанды" таануу үчүн позицияларды такташып, өз ара макулдашуу зарылдыгын айтты. Орусиялык "Новости" маалымат агенттиги ишенимдүү булагына таянып, Кремл талибдердин делегациясынын Москвага сапарын даярдоо боюнча сүйлөшүүлөрдү жүргүзүп жатканын кабарлады.

Дагы караңыз

"АКШ күчтөрүн чыгаруу ооган армиясына моралдык сокку болду"

Пакистан да ушундай көз карашты карманып, башка өлкөлөрдү талибдер менен кызматташууга чакырган. Ташкент да Ооганстандын эл аралык изоляцияда калбоосун жактай турганын айткан.

Талибдерге каршылыктын толкуну

Борбор Азияда Ооганстан менен чектешкен жалгыз Тажикстан "Талибандын" өкмөтүн тааныбай турганын жарыялаган. Дүйшөмбү кулаган өкмөттүн мүчөлөрүн кабыл алып, талибдерден качкан оогандыктарга башпаанек берди. Муну "Талибан" тажик бийлигинин Ооганстандын ички ишине кийлигишүү деп сындады.

Учурда Батыш талибдерге каршы маанайда. Эл аралык валюта кору 440 млн. доллар жардамын токтоткон. АКШ Ооганстандын Борбордук банкынын 9,5 млрд. доллар резервин тоңдуруп, аны пайдаланууга жол бербей турат.

Бул жагдай Ооганстанда экономикалык абал начарлап, гуманитардык капсалаң күтүлгөн учурга туура келди.