Борбор Азия

Бийлик бажы кызматынын башчылыгына 40 жаштагы бизнесмен Адилет Кубанычбековду алып келип, ага бажы салыгын көбөйтүү жана коррупцияны азайтуу милдетин койду.

Адилет Кубанычбеков деген ким?

Министрлер кабинети Мамлекеттик бажы кызматынын төрагасы болуп жаңы дайындалган Адилет Кубанычбековдун өмүр баяны жөнүндө толук маалымат берген жок. Интернетте, медиа айдыңда деле буга чейин Кубанычбеков жөнүндө кабарлар аз чыккан.

2018-жылы ошол кездеги өкмөт башчы Мухаммедкалый Абылгазиев катышкан SilkWay деп аталган ири текстил-логистикалык борборунун курулушунун башталышында анын жетекчиси Адилет Кубанычбеков экени белгилүү болгон.

Юстиция министрлигинин сайтында Адилет Кубанычбеков Кубанычбекович деген ысымга байланыштуу алты ишкана катталган. Алар мунай иштетүүдөн баштап, электр энергиясы, жүк ташуу, жеңил өнөр жай жана логистика менен алектенген компаниялар. Арасында "Амин Инвест" курулуш компаниясынын ишмердүүлүгү токтотулган. Адилет Кубанычбековго катталган компаниялардын көпчүлүгү 2018-жылдан кийин ачылган.

Адилет Кубанычбеков ээлик кылган SilkWay деп аталган жаңы логистикалык борбордун курулушу менен буга чейинки бажы кызматынын башчысы Самат Исабеков барып таанышкан. Анда бажы кызматы бул ишкана өлкөдө эл аралык соода жүгүртүүдө эң ири логистикалык борбор болуп каларын белгилеген.

Адилет Кубанычбековдун атасы - Кубанычбек Бакиев Жалал-Абаддын Базар-Коргон районунан болот. (Мурунку президент Курманбек Бакиевге туугандык катышы жок, фамилиялары гана окшош). Ал 2015-жылдары башкы прокурордун орун басары болуп иштеген. Ошол эле жылы "алдамчылык" беренеси менен кармалганы белгилүү, кийин бул кылмыш иши токтотулган. Юстиция министрлигинин сайтында Адилет Кубанычбековдун атасы Кубанычбек Бакиевдин атына жана иниси Ильяс Бакиевге 2-3 компания катталган.

Кызыкчылыктар кагылышы...

Жергиликтүү сайттар бажынын жаңы башчысынын ишканаларын ийне-жибине чейин жазып чыгышты. "Мамлекеттик жарандык кызмат жана муниципалдык кызмат жөнүндөгү" мыйзамдын 22-беренесинде мамлекеттик кызматкер жеке ишкерлик менен алектене албайт деп жазылган.

Жарандык активист Нурсултан Акылбек бийликтин бул кадрдык жүрүшүн "карышкырга кой кайтартуу" деп баалады. Активист коррупциялашкан мамлекеттик органдардын сап башынан түшпөгөн бажы тармагынын жетекчилерин алмаштыруу планы жөнүндө Министрлер кабинети коомчулукка түшүндүрүшү керек деп эсептейт.

"Ал кишинин бизнеси Кыргызстандагы жүктү тариздеген эң чоң логистикалык борбор. Эми ал жерге бажынын башчысы болуп туруп кандай мамиле кылат? Карышкыр кой кайтаргандай эле болуп калат. Канча жылдан бери бажы боюнча иликтөө болуп жатат. Андыктан эл "ким келди, Матраимовдун адамдары эмеспи" деген сыяктуу суроолорго көңүл бурат. Бийликтин капчыгы алмаштыбы? Жаңы келген бала бизнестен сырткары таанымал эмес. Эмне максатта кызматка келди?", - деп суроо салды Нурсултан Акылбек.

Дагы караңыз

Акчага айырбашталган жаза

Акылбек Жапаров ишенген кадр

Азырынча жаңы төрага Адилет Кубанычбеков келечек пландары жана ага катталган бир нече компаниялар жөнүндө медиага комментарий бере элек. Министрлер кабинетинин төрагасы, президенттик администрация жетекчиси Акылбек Жапаров 27-октябрда Жогорку Кеңештин жыйынында депуттардын суроолоруна жооп берип жатып, Бажы кызматынын жаңы дайындалган жетекчисине бул тармактан түшкөн каражаттын көлөмүн 2,5 эсеге көбөйтүү милдети коюлганын билдирген. Ошондой эле Жапаров "бажыдагы болгон көмүскө механизмдердин баарын бюджетке бура турган милдеттемелер менен кызматка барды" деди.

"Бизнесмендердин баарына бирдей саясат болот. Ачык-айкындуулук болот. Кыргызстанга келип, андан ары товарды Орусия, Казакстанга сатам дегендерге бажы, өкмөт жардам берет. Мындан ары азыркыдай оюндар токтойт", - деди Жапаров.

26-октябрда Мамлекеттик бажы кызматына жетекчи Адилет Кубанычбеков менен кошо жаңы орун басарлары болуп Эрик Ирискулбеков менен Азамат Абдыкалыков дайындалган.

Юрист Эрик Ирискулбеков буга чейин укук коргоо тармагындагы бей өкмөт уюмдарда иштеп келген.

Ал эми кaktus.media басылмасы Азамат Абдыкалыков буга чейин Кубанычбековдун ишканаларында иштегенин жазды.

Министрлер кабинетинин мурунку төрагасы Улукбек Марипов кызматта турганда бажы тармагындагы кадрларды алмаштыруу берүүдөн натыйжа чыкпай турганын белгилеп, системаны өзгөртүү саясаты жүргүзүлөрүн билдирген болчу.

Министрлер кабинетинин жакында дайындалган төрагасы, президенттик администрация жетекчиси Акылбек Жапаров бажы кызматына жаңы жетекчилерди дайындоо менен дымактуу пландар бар экенин жарыялады.

"Ачыктыкка өтүшүбүз керек. "Азаттык" айтып жаткандын баары бүтөт. Биз 20% товардын ачыктыгында эле жүрөбүз. Дүйнө жүзү 80% ачыкка өттү. Биз ишкерлерди ачык иштегенге үйрөтөбүз. Быйылкы план боюнча 38 миллиардды (ЕАЭБден 1,9% эсептебегенде) кийинки жылы 105 миллиард сомго көтөрөсүң деп милдеттемелерди койдук. Быйылкы план боюнча эгерде Кытай айткан алгоритмди жүзөгө ашырсак, автоунаалардын санын эки эсе көбөйтөбүз. Кечээ 30 машине "Эркечтамдан", 30у "Торугарт" өткөрмө пунктарынан өттү дейт, канчасы өткөнүн бүгүн түшкө чейин тактап беришет. Жакынкы 10 күндүн ичинде жүк ташуучу автоунааларды эки эсе көбөйтөбүз деп жатышат",-деди ал 27-октябрдагы парламент жыйынында.

Экономист Эмил Ашимбаев бийликтин бажы тармагында реформа кыларына ишенбейт. Ашимбаев "Фейсбуктагы" баракчасында бажыдагы акыркы дайындоолорду кескин сындаган пикирин калтырды.

Эл аралык республикалык институттун (IRI) 2020-жылдагы сурамжылоосу Мамлекеттик бажы кызматы коррупциялык органдардын катарында экенин көрсөткөн. Өлкө аймактарындагы сурамжылоого катышкан бир жарым миңдей кишинин жарымы бажыны эң коррупциялашкан тармак катары сыпатташкан.

2020-жылы “Азаттык” радиосу жана бир нече эл аралык медианын журналисттери бажыдагы миллиондогон каражаттарды кымырган схемаларды аныктап чыгышкан. Иликтөөлөрдө аты аталган Мамлекеттик бажы кызматынын башчысынын мурунку орун басары Райымбек Матраимов камалып, мамлекеттке 2 млрд. сом төгүп кайра бошотулган.

Кыргыз-тажик чек арасында кармалган Саидакмат Артыковдун жакындары бийликтен аны бошотууга жардам сурады. Тажик күч кызматтары Кыргызстандын жаранын 16-сентябрда кармап кеткен. Алгач “чек араны мыйзамсыз кесип өттү” деп кармалган Артыковго эми “тыңчылык” айыбы да коюлуп жатканы белгилүү болду.

Апрелдеги чек ара чатагынан бери Тажикстанда онго жакын кыргыз жараны кармалып турат.

16-сентябрь күнү Тажикстандын Жийделик айылына жакын жерден кармалган Кыргызстандын 44 жаштагы жараны Саидакмат Артыковго алгач "чек араны мыйзамсыз кесип өттү" делген кине коюлган.

Убактылуу кармоочу жайда кырк күндөн ашык жаткан учурда ден соолугу начарлап, эки жолу ооруканага жеткирилген.

Саидакмат Артыков Тажикстандын Жийделик айылында туулуп, ошол айылда чоңойгон. Кыргызстандын жарандыгын алган Артыков коомдук иштерде активдүү болуп, айылдаштарынын укугун коргоп, ар тараптуу жардам берип турганын айтышат.

Анын уулу Таалайбек Артыковдун айтымында, тажик күч кызматтары Саидакмат Артыковго "тыңчылык кылган" деген оор күнөө коюп жатат.

"Тажикстандын күч кызматтары азыр атама дагы бир берене кошууга аракет жасап жаткан экен. Башында "чек араны мыйзамсыз кесип өтүү" боюнча эле күнөөлүү деп жатышкан. Бир айдан ашык тергөө абагында суракка кылып, "тыңчылык кылган" деген беренени кошууга аракет жасап жатканы бизге жетти. Эки жолу катуу ооруптур. Тергөө абагынан жеңил- желпи сыркоологон кишини карашпайт деле. Качан өтүшүп кеткенде ооруканага алып барат да. Атам эки жолу ооруканага түштү. "Тыңчылык" беренесин илүү менен атамды Кыргызстанда өмүр бою камалган тажик жарандарына алмашууну же алардын жазасын жеңилдетүүнү көздөп жатышса керек".

Дагы караңыз

Чек ара: Баткенде эки жаран өмүр бою кесилди, үчөөнүн соту уланууда

Бирок бул боюнча Тажикстан тарап расмий маалымат бере элек.

21-октябрда Сүлүктү шарында окуган 3-курстун студенти, Максат айылынын тургуну Айдар Хайдаровду Сада айылында чоң атасыныкында малга тоют камдап жүргөн жеринен Тажикстандын күч кызматтары кармап кеткен. Кандай шартта, кимдер кармап кеткенин эч ким көргөн эмес.

Кийин ата-энесине кабар берилип, Тажикстандын Худжант шаарында кармалып турганы маалым болгон. Жигиттин атасы Умарбай Хайдаров бийликтен жардам күтүп отурганын айтты.

"Сада деген айылда атамдын үйүндө малга чөп камдап жүргөн. Ошол жерден кантип алып кеткенин билбейбиз. Эки күн болду атам барып жолугуп келди. Худжантта кармалып турат экен. Азыр башка жакка жылдырды деп жатышат. Азыр эмне кыларымды билбейм. Аскер кызматкерлери келип паспортунун көчүрмөсүн алып кетишти. Бийлик сүйлөшүп жатат. Чыгып калаар".

27-октябрда президенттин Баткен облусундагы ыйгарым укуктуу өкүлү Абдикарим Алимбаев менен Тажикстандын Согд облусунун аткаруу бийлигинин төрагасы Раджаббой Ахмадзоданын чек ара аймагында кезектеги жолугушуусу өткөн. Анда чек ара аймагында кармалгандардын маселеси да көтөрүлгөнү айтылды. Бирок маселе кайсы нукта чечилери айтылган жок.

Дагы караңыз

Баткен: өкмөт ишкерлерге жеңилдик убада кылды

Президенттин Баткендеги өкүлүнүн орун басары Маруфхан Тулаев “Азаттык” радиосуна кармалгандарды бошотуу аракети болуп жатканын, натыйжа чыга электигин билдирген.

"Артыков боюнча эки тараптуу жергиликтүү деңгээлде сүйлөшүү болуп жатат. Бизге берген маалымат боюнча аны кошуналар "чек араны мыйзамсыз кесип өткөн" деп кармашкан. Кармалгандардын жакындары бизге кайрылган. Аракет кылып жатабыз. Облус башчыларынын маалыматы бар".

Жыл башынан бери Кыргызстан менен Тажикстандын чек арасында чыңалуу жеңилдебей, куралдуу жаңжалдан кийин биротоло эки тарап бири-биринин жарандарын кармап, жоопкерчиликке тартканы көбөйө баштагандай.

Мындан улам жарандар да чек ара аймактарында этият жүрүп калганы менен ай сайын бир-эки киши кармалып турат. Сентябрь айында тажик күч кызматтары тарабынан Кыргызстандын төрт жараны кармалып, бошотулган.

Кармоолор, жоопкерчиликке тартуу өңдүү эки тараптын күч кызматтарынын бири-бирине өчөшүп аракеттениши жөнөкөй тургундардын мамилесине, жашоосуна залакасын тийгизет дешет жергиликтүүлөр.

Дагы караңыз

Чек арадагы кармоолор, кыргыз бийлигине жолдонгон кат

"Андан көрө мамилелерди калыптандырып, ымаланы бекемдегенге кадам ташташ керек",- дейт чек арадагы Үч-Дөбө айылынын тургуну Абдилахат Акматов.

Акматовдун уулу да сентябрь айында Тажикстандын күч кызматтары тарабынан "чек араны бузуп өттү" деп кармалып бир канча күндөн кийин бошотулган.

"Чек ара так эмес да. Кимдин аймагы экенин кантип айтабыз? Эми минтип тескери карай бербей мамиле кылыш керек да. Чек араны тактап, элди талашка салбай чечип берсе, жашай бермекпиз. Башка айлабыз жок".

21-сентябрда чек ара жаңжалына байланыштуу кармалган Лейлектин үч тургунуна сот өкүмү чыккан. Куралдуу кагылышта кыргызстандыктардын үй-жайын талап-тоноого шек саналгандардын иши Баткен облусунун Лейлек райондук сотунда каралган. Анда Борбордук айылынын тургуну Акмолжон Исоев 15 жылга, Борбордук айылынын тургундары Амонжон Бабожонов, Аюбжон Урунов да сегиз жыл, алты айга камалган.

15-сентябрда Лейлек райондук сотунун чечими менен Лейлек районунун Борбордук айылында жашаган Тажикстандын эки жараны Абдурозик Каххоров менен Аскар Юнусов “Тынчтыкка каршы кылмыштар” жана мародёрлук боюнча айыптуу деп табылып, экөө тең өмүрүнүн аягына чейин эркинен ажыратылган.

Камалгандардын жакындары сот чечими менен макул эместигин айтып, облустук сотко кайрылып, президенттен да ырайым сурашкан. Өмүр бою кесилген Абдурозик Каххоровдун атасы Абдухолил Каххоров жаза өтө катаал каралды дейт.

"Аскерлер (тажик аскерлери -ред.) уулумду "үйүңдү бошот" деп Тажикстанга жөнөтүп жиберишкен экен. Анан ошол жактан башка аскерлер менен курал кармап, сүрөткө түшкөн экен. Бир айдан кийин милиция келип келинибиздин документтерин текшерип, каттоосун карайбыз деп милицияга алып барышты. Ошол жерден келиним уулума телефон чалып чакырган экен. Келгенде телефондогу ошол сүрөттүн негизинде кармап кетишти. Болгону ошол. Уулум киши өлтүргөн жок. Куралдан ок аткан жок. Жаштык кылып түшкөн сүрөтү үчүн мынча оор жаза берүү болбойт да. Биз эми адилет жаза берип, жардам сурайбыз. Талап-тоногону же башка кылмыш кылганы боюнча далил жок".

Дагы караңыз

Баткен: чек ара жаңжалынан кийинки өкүм

Өмүр бою эркинен ажыратылган Тажикстандын эки жаранынын соту 4-ноябрда Баткен облустук сотунда каралмай болгон.

Кыргызстан менен Тажикстандын ортосунда чек аранын тактала электигине байланыштуу тынымсыз жаңжалдар болуп турат. Акыркы жолу ушул жылдын 28-апрелинен 1-майына чейин уланган куралдуу жаңжалда Кыргызстан тараптан 36 киши курман болгон, анын экөө жаш бала. 180ден ашуун киши жараат алган. Тажикстан тараптан 19 киши өлүп, 87 киши жарадар болгону расмий кабарланган.

Куралдуу жаңжалдан кийин кыргыз өкмөтүнүн атайын токтому менен Кыргызстан Тажикстан менен чек арасын бир тараптуу жапкан.

Расмий Бишкек эки тараптуу жалпы каттамдарды толук калыбына келтирүү иши чек араны делимитациялоо жана демаркациялоо иштери аяктагандан кийин карала турганы айтылган. Октябрь айында гана кыргыз өкмөтү тажикстандык студенттерге чек арадан өтүп келип, окуусун улантууга уруксат берди.

Учурда Тажикстанда чек араны "мыйзамсыз кесип өткөн" деген негизде Кыргызстандын ондой жараны кармалып турат. Алардын арасында Жерге-Тал жана Мургабдагы туугандарынан кабар алуу үчүн барган Кыргызстандын төрт жараны 2,5-5 жылга чейин эркинен ажыратылган.

Тажикстандын Жийделик айылында жашаган төрт Кыргызстандын жараны да кармалганы айтылган.