Экономика

Жаздан бери башаламандыктан баш көтөрө албаган өлкөдө баалардын көтөрүлүшү чоң деле жаңылык эмес. Бирок да калкынын теңине жакыны жакырчылыктан чыга албай турган чакта керектүү тамак-аштын кымбаттап кетиши ансыз да оор социалдык абалды дагы тереңдетиши мүмкүн.

Лекин, ыр арзан, нан кымбат

Ушу тапта өсүмдүк майы, нан, сүт азыктары кымбаттоодо. Анын себебин Улуттук банктын төрайымы Бактыгүл Жээнбаева болсо күйүүчү майлардын кымбатташына байланыштырууда. Бул болсо инфляциянын көтөрүлүшүнө алып келди.

- Азыркы күндө инфляция 12% чыгып кетти. Жылдын башында 7 – 8% болот го деп ойлодук эле. Күйүүчү майлардын баасынын өсүшү башкаларга таасир көрсөтүп, алардын да баасы көтөрүлүп кетти.

Эмнеликтен өсүмдүк майынын кымбаттап кетишин “Ош базарындагы” атын атагысы келбеген сатуучу Орусиянын азык-түлүгүн сыртка чыгарбай жатышына байланыштуу түшүндүрөт.

- 70 – 75 сомдон сатылган май 80 – 85 сом болуп калды. Орусиядан келет. Аякта продукциясын чыгарбайбыз, деп коюшпадыбы. Өздөрүнө аз окшойт.

Мурда дүңүнөн 5 литри 460 – 465 сомдон сатылчу өсүмдүк майы бу кезде 500 сомду чапчып, ал эми дүкөндөрдө болсо 520 – 530 сомго бааланууда. Майдын артынан башка азык-түлүктөрдүн баасы да көтөрүлүүдө. Аз илгерээк керектүү тамак-аштын башында турган нан баасы кымбаттаган.

“Ыстаканда кантың бар”

Негизи Кыргызстанга ташылып келбеген товарлар аз эле болсо керек. Маселен, таттуулардын көбү Казакстан менен Украинадан ташылып келет.

- Өзүбүздө бар, аз да. Карамелдер чыгат. Шоколаддар деле болуш керек. Аз да, биз сатпайбыз,- деп айтты Жумагүл деген сатуучу кыз.

Ал го ал, а бирок мал киндиктүү Кыргызстанга Кытайдын арзан эти, жумурткасына чейин ташылып жатышын кайсы базар-нарк мамилеси менен түшүндүрүүгө болот? Анын себеп-жөнүн Улуттук банктын төрага орунбасары Сүйөркул Абдыбалы тегин мындайча түшүндүрөт.

- Кытайдын эти эч убакта бизден арзан болбойт. Мына биз малды үч-төрт ай эле багабыз. Анан 3 – 4 ай багылган малдын эти арзан болобу же 12 ай багылган малдын эти арзан болобу? Короодо багылган. Кытайдын айдап чыгып бага турган жери жок.

- Баасын төмөндөтүп койгондондур.

- Эмненин эсебинен болуп атат ошолордун баары? Алардын этинин сапаты жок. Мынабу чек арага ветеринардык көзөмөл дегенди койгулачы, деп айта берип тилим тешилди. Гормоналдык нерселерди текшериш керек.

Бишкектеги Ош базары.

А бирок азырынча арзанбаа эт, сүт, жумуртка, башка азык-түлүк продукциясы Кыргызстанга күргүштөп кирүүдө. Мындан эки жыл илгери ошол эле Кытайдан келген ундун айланасындагы чатак тез эле басты-басты кылынган. Андан бери чек арадан өтүп жаткан азык-түлүктөрдүн кантип текшерилип жаткандыгы жайында кеп боло элек.

Бир ай илгери буудай кымбаттай элек кезде нандын баасы көтөрүлүп кетишине кызыгып өкмөткө караштуу монополияга каршы комитет чоң тегирмендердин жанына кызматкерлерин коюп, баа жолун кылдат иликтеп чыгуу аракетине киришкен. Антимонопол комитет жетекчиси Бабырбек Жээнбеков нан баасы төмөндөшүнөн шек кылбастыгын ошондо эле “Азаттыкка” маалымдаган.

- Биз ун маселеси боюнча кандайдыр бир чечимге келебиз деген бизде бир ой бар. Максат да бар. Ошого жетебиз го деп азыр аракеттенип да жатабыз.

Азырынча ун менен нандын баасынын токтолор түрү көрүнбөйт.

Өткөн аптада жааган кар абанын температурасы кескин төмөндөөсүнө алып келип, өзгөчө отун-суудан капарсыз шаардыктар качан жылуулук берилет деген суроо менен Бишкек ТЭЦин жана мэрияны карап калышкан.

Жылуулук 1-ноябрдан берилет

Акыркы күндөрдөн бери бир аз жылый баштаган күн мындан ары бир калыпта эле сакталарын, 21-октябрдан кийинки абанын температурасы +8 градустан өйдө көтөрүлбөсүн кыргыз гидрометеорологиялык борбору маалымдоодо.
Ушундан улам Бишкек ТЭЦи дагы, шаардык мэрия да быйылкы жылуулук мезгилин 1-ноябрдан калтырбай баштоого даяр экенин билдирди. Жылуулук адаттагыдай эле алгач бала бакчаларга, ооруканаларга, мектептерге жана башка социалдык обьектилерге берилет.

Бишкек ТЭЦинин башчысы Юрий Фриктин “Азаттыкка” айтышынча жылуулук-энергетикалык борбор толугу менен оңдоп-түзөөлөрдөн өттү, тиешелүү өлчөмдө мазут жана көмүр апкелинди:

- Бүгүнкү күндө ТЭЦтин кампаларында 223 миң тонна көмүр, 13 922 миң мазут бар, жана ошондой эле биз жыл аягына чейин 18 млн. метр куб газ жага алабыз. 2011-жылдын 1-кварталы үчүн “КыргызГаз” ишканасы менен 30 млн. метр куб көгүлтүр газ алуу боюнча келишим даярдалып жатат.

Юрий Фриктин айтуусунда дагы 6 800 тонна мазут апкелинет, жылуулук мезгилинин башталышына толук даярдык көрүлгөн.

Ушундай эле даярдык түштүк борбору – Ош шаарынын жылуулук-энергетикалык борборунда да көрүлгөнүн “Электр станциялары” мамлекеттик ишканасынын башкы деректири Медет Айткулов билдирди. Анын маалыматы боюнча Ош шаардык ТЭЦине 20 миң тонна мазут сатып алынмакчы, ушул тапта 6 миң тоннасы апкелинген.

Бишкек жана Ош ТЭЦтерин көмүр менен камсыздоо негизинен казакстандык көмүрчүлөрдүн эсебинен жүрүүдө. Анткени жергиликтүү көмүр казуучулар Ал эми жергиликтүү көмүр казуучулар азырынча аймактардын отунга болгон талабын канааттандырышууда.

Баа өзгөрүлбөйт

Жыл башынан тарта киргизилген бааларга ылайык көп кабаттуу үйлөрдүн тургундары 1 гикакалорий жылуулук үчүн 1050 сомдон төлөшчү. Бул баа апрелден кийин азайтылып, 750 сомго түшүрүлгөн.

Бишкек жылуулук тармактары ишканасынын башкы директору Мирбек Батакановдун “Азаттыкка” билдиргени боюнча жылуулук үчүн элдин карызы бүгүнкү күнү 80 млн. сомду түзөт:

-Ушул акча да биз үчүн өтө керек болуп атат. Ошондуктан, абоненттер кечиктирбей, октябрдын аягына чейин төлөп коюшса жакшы болмок. Жылуулуктун тарифтери апрелден тарта түшүрүлгөн, ушул баа менен өзгөрүүсүз кете берет.

Жазында жылуулукка болгон карыз 396 млн. сомго чыккан, кийинчерээк баа төмөндөгөнүнө жараша карыздын өлчөмү да азайган.

Кара-Кечеде абал кандай?

Адистердин белгилешинче быйылкы жылы Кара-Кече көмүр кенинен жылдагыдай ири өлчөмдө көмүр казылып алынган жок. Бул апрель окуясынан кийинки кендеги айрым ири шахталарды улутташтыруу аракетине байланыштуу болду дешет алар.

Кыргызстандагы тоо-кен ассоциациясынын жетекчиси Орозбек Дүйшеев улутташтырылган ишканаларды андан ары иштетүүгө бөлүнгөн каражат кечигип жатканы кендин ишин аксатып жатат деген оюн “Азаттык” менен бөлүштү:

- Кара-Кечеге мамлекеттик ишкана курабыз деген максат менен өкмөт 60 млн. сом акча бөлмөк. Аны бөлө албай жатканы иштин кечигишине алып келип атат. Мурдагы жеке менчик ишканалар кенди өз каалагандай иштете берип, эми алардын артынан тазалап, кайра иштетүү үчүн акча керек болуп жатпайбы.

Орозбек Дүйшеевдин айтуусунда ушул тапта Кара-Кече көмүр кенинен “Шарбон” ишканасы көмүр казууну улантууда.

Бийлик да, Бишкек жылуулук тармактары да, көмүр казуучулар да быйылкы жылы баалар кымбаттабай тургандыгын убада кылышууда. Кылычын алып кыш келип, кычыраткан суукта кандай болот, аны убакыт көрсөтөт.