Борбор Азия

Тажикстандын Орусиядагы элчилиги «террорчу» деген шек менен Москванын Химки районунда өлтүрүлгөн жаран тууралуу Федералдык коопсуздук кызматынан (ФКК) толук маалымат талап кылды. 27-июлда ФКК Москвада эл көп чогулган жайлардын бирине «пландалган террордук чабуулдун алдын алганын» жарыялаган. Атайын операция учурунда өлтүрүлгөн адамдын жанынан 19 жаштагы тажикстандык Адил Каюмов аттуу кишиге тиешелүү документ табылганы айтылган.

Шейшембиде Тажикстандын Орусиядагы элчилиги Адил Каюмовдун кандай жагдайда өлтүрүлгөнү тууралуу орус бийлигинен тагыраак маалымат талап кылып, кайрылганын билдирди. Москвада эмгектенген айрым тажик мигранттары Рудаки районунан келген Адил Каюмов аттуу жаранды таанышарын айтышты. Алардын бири Абдулхайр Рахимовдун айтымында, Адил Каюмов машина оңдоочу жайда иштечү.

«Эгерде өлтүрүлгөн адам биз тааныган Адил Каюмов болсо, анда анын террордук чабуулга даярданып жүргөнүнө ишениш кыйын. Тескерисинче, аны жакшы билген адамдар Адил ФКК менен кызматташарын эскертип, андан алыс жүрүүгө чакырышкан», - деди тажик мигранты.

Борбор Азия өлкөлөрүнөн келген мигранттар коомунун президенти, укук коргоочу Бахром Хамроев «шектүү террористтин» өлтүрүлүшү ФККнын мурунку операцияларына окшош экенине көңүл бурат.

«Алар мурунку операциясын эле кайра кайталап коюшту. «Жок кылынган адам Сириядагы террордук уюмдардын биринин эмиссары менен байланышта болгон» деген маалыматты кайра кайталашты. Жок дегенде өлкөнүн атын алмаштырып коюшкан жок. «Террорчу деген адам Химкидеги ээн гараждардын арасынан чыгып, террордук чабуулду ишке ашырууга жөнөгөн» деген маалыматы да шек жаратат. Эгер ал маалыматка ишенсек, анда ал автоматты көзгө көрүнбөгөндөй кылып катмак. Эгер автомат анын баштыгында болсо, анда аны атпай эле кармаш керек болчу», - деди Хамроев. Укук коргоочу «ФККнын чындыкка окшошпогон операциясы» элдин көңүлүн «нааразылык акциялардан башка жакка буруу аракети гана» деп баалады.

ФКК: Москвада тажикстандык «террорчу» жок кылынды

27-июлда ФКК тараткан маалыматка караганда, Тажикстандын 19 жаштагы жараны Адил Каюмов аны кармоо учурунда укук коргоо органдарынын кызматкерлерине ок аткан. Алар болсо «шектүү террорчуну» атып салышкан.

Окуя болгон жерден тартылган видео:

ФККнын маалыматында Каюмовдун жанынан анын «террорчулукка аралашканы тууралуу далилдер табылганы» айтылат.

«Москванын Химки районундагы ээн гараждардын арасынан белгисиз адам байкалган. Кармоо учурунда ал каршылык көрсөтүп качууга аракет кылган. Окуя болгон жерден Калашников автоматы үч огу менен, эки граната алынды. Өлтүрүлгөн адамды тинткен учурда Сириядагы эл аралык террорчул уюмдун эмиссары менен байланышта экенине да далилдер табылды», деп айтылат расмий малыматта.

Дүйшөмбүдө Москвада эл көп чогулган жайлардын биринде террордук чабуул коюуну пландаган жаран тууралуу мына ушундай маалымат тарады. Билдирүүдө кармоо учурунда өлтүрүлгөн жаран Борбор Азиядан келгени, Москвада ижарага алган батирде жашап жатканы жана Каюмовдун бир тууган агасы да кармалганы айтылат.

ФКК тараткан видеодо террорчу катары өлтүрүлгөн Каюмов бир тууган инисин издеп жүргөнүн айтат.

«Мен акыркы убактарда иним Сириядагы террористтер менен байланышып жүрөбү деп шек санай баштадым. Эки жумадан бери дайыны чыкпай жаткан. Ошондуктан мен дароо Орусиянын ИИМине кабарлагам», - дейт Каюмовдун агасы.

ФКК тараткан видеодо жерде бир киши көмкөрөсүнөн түшүп жатат, анын жанында чоң баштык, баштыктын ичинде кийим-кече менен кошо гранаталар жана автоматтын ок-дарысын көрүүгө болот. Тергөө комитетинин жетекчисинин жардамчысы Ольга Врадий азырынча «укук коргоо кызматкеринин өмүрүнө коркунуч келтирген» деген негиз боюнча гана кылмыш иши козголгонун, ошол эле учурда кылмышка аралашкан башка адамдар да изделип жатканын билдирди.

Буга чейин да Федералдык коопсуздук кызматы Орусиянын ар кайсы шаарларында терракт уюштуруу пландаган деген айып менен Борбор Азия өлкөлөрүнүн жарандарын кармаганын маалымдаган. Мындай кармоолор 2013-жылдан тартып башталган. Буга Борбор азия өлкөлөрүнүн жарандары Орусиядан Сирияга өтүп, «Ислам мамлекети» тобуна кошулуп жатканы да себеп болгон.

Тажикстандык талдоочу Фаридун Ходизода Сириянын Идлиб аймагында президент Башар Асаддын бийлигине каршы согушуп жүргөндөр бар экенин, Орусия Сириянын өкмөттүк күчтөрү менен бирге андай топторго каршы сокку уруп жатканын белгилейт.

«Орусиянын Сирия өкмөтүнө жардам кылганына каршы топтордун арасында Борбор Азия өлкөлөрүнөн баргандар аз эмес. Бирок алар бир да жолу Идлибдин аймагынан башка жакта теракт уюштурган эмес» - деди эксперт Ходизода.

ФККнын торуна чалынган мигранттар

Борбор азиялык мигранттар буга чейин да Орусияда террорчулукка байланыштуу айыпталып кармалган окуялар катталган.

Дагы караңыз

Азимов Орусиянын түрмө башчыларын сотко берди

2017-жылдын 3-апрелинде орус президенти Владимир Путин кичи мекенине барган күнү Санкт-Петербургдун метросунда жарылуу болгону кабарланган. Анда 15 киши каза таап, 50дөй киши жабыркаганы тууралуу маалымат таратылган. Орусиянын ФККсы «терактты мурда Кыргызстанда туулган Орусиянын жараны, 22 жаштагы жанкечти Акбаржон Жалилов уюштурганы тергөөдө аныкталды» деп жарыялаган.

Окуя боюнча Орусияда иштеп жүргөн Кыргызстандын жана Өзбекстандын 11 жараны кармалган. Алардын арасында Жалал-Абад шаарынын тургундары бир тууган Азимовдор да бар. Алардын бири шаар четинен тапанча менен кармалган. Экинчиси Ошто дарыланып жаткан жеринен табышмактуу жагдайда Орусияга жеткирилген.

ФКК анын Москванын аялдамасында чөнтөгүнө граната салып отурганда кармалган видеосун таркаткан. Азимовдор тергөөдө кыйноого туш болгонун айтып, күнөөсүн мойнуна алган эмес. Алардын бири өмүр бою, экинчиси 28 жылга кесилген.

Сирия согушу басылбай, дүйнөдө экстремизм-терроризм күчөп аткан шартта мындай кылмыштарга шектелип кармалгандардын да катары арбыды. Өзгөчө Орусияда борборазиялык мигранттар көбүрөөк торго түшүүдө. Бирок укук коргоочулар атайын кызматтын видео, пресс-релиздерине эле ишене бербөөгө чакырышат.

Ошол эле учурда коңшу өлкөнүн расмий бийлиги медицина кызматкерлерин ар тараптан камсыздоого жалпысынан 89 миллион доллар бөлүнгөнүн маалымдап келатат.

Ташкент облусундагы Ташкент райондук "Тез жардам" кызматында иштеген Диларам Абдувахабова президент Шавкат Мирзиёевге кайрылып, коронавирус илдети менен күрөшүп жаткан дарыгерлердин абалына көңүл бурууну суранды:

«Бир жолу колдонулган кийимдерди кайра-кайра жууп кийүүгө мажбурлап жатышат. Аны жууп, кургатып, анан хлор менен зыянсыздандырып жатабыз. Биз ал кийимдер жараксыз экенин, аны кайра-кайра колдонууга болбой турганын башкы дарыгерге бир нече жолу айттык. «Бизге коргоочу кийимдердин жаңысын бериңиз, биз деле жашагыбыз келет «деп бир нече жолу айттык. Ал маселени чечкендин ордуна эски кийимдерди кийүүдөн баш тарткандарга чалып, тилдеп, коркутуп атат».

Мамлекет башчыга даттанган дарыгер санитардык талаптар сакталбагандыктан өзүнүн бир нече кесиптеши азыр ооруп жатканын да билдирди:

«Бир санитарыбызга коронавирус жугуп, азыр оор абалда. Анын кызынын жана неберелеринин да дене табы көтөрүлүп жатат. Көк-Теректеги поликлиникада гинеколог каза болду. Невропатологдордун бири оор абалда жатат. Ага карабай поликлиника жабылган жок. Дезинфекция да кылынган эмес. Биз мына ушул маселеге президенттин көңүлүн бургубуз келет».

Ал арада «Азаттыктын» өзбек кызматына Ташкент облусунун Ангрен шаардык ооруканасынын медайымдарынан да кайрылуу келип түштү. Алар азыр шаардын «Орто-Сарай» деп аталган карантин лагеринде иштеп жатышканын жазышкан. Катта медицина кызматкерлери коргоочу кийимдер менен камсыз болбогондуктан, көбү илдет жугузуп алганы айтылат.

«Бизге беткап, мээлей жана коргоочу кийимдер берилген жок. Бир кесиптешибиз азыр оор абалда ооруканада жатат. Кызматкерлер четинен ооруй баштады. Баарыбыз тест тапшырдык. Бирок «тесттин жыйынтыгы жоголуп кетти» деп бизге маалымат бербей коюшту. Биз өз ыктыярыбыз менен келип иштеп жатканбыз. Маянага кошумча убада берилген 6% акы да бериле элек. Биз бул маселе боюнча Саламаттык сактоо министрлигине жана Юстиция министрлигине кайрылдык. Бирок эч кандай натыйжа болгон жок», деп айтылат катта.

Ал эми Бухара шаарынын медиктери коргоочу кийимдерди өз каражаттарына сатып алып жатканын кабарлашты.

«Биз бир-эки миллион сумдан айлык алабыз. Бул 100-200 доллар болот. Бизге коргоочу кийимдер берилбейт. Пандемия башталгандан бери коргоочу кийимдерди өз чөнтөгүбүздөн беш доллардан сатып алып келатабыз. Эгер биз маянанын баарын кийимге коротсок, үй-бүлөбүздү кантип багабыз? Биз бул тууралуу жетекчибизга айта берип чарчадык», - деп дарыгерлер президентке даттанышты.

Дарыгерлер ушундай эле маселени Каракалпакстандан да айтып чыгышты. Нукус шаардык "Тез жардам" кызматынын Мухаммед аттуу дарыгери коргоочу кийим менен камсыздалбаган дарыгерлер бейтаптардын өмүрүнө коркунуч жаратып жатышканын айтты.

«Нөөмөткө чыккан күнү ар бир дарыгерге бир даанадан гана коргоочу кийим берилет. Ал кийим менен коронавирустун очогуна барып, ошол эле кийимди чечпей башка жерлерди кыдырып жүрөбүз. Ушинтип жүрүп, мен өзүмдүн эле эмес, башкалардын өмүрүн да тобокелге салып жатам. Нукус шаардык саламаттык сактоо башкармалыгы өз кызматкерлерине кандай кам көрүп жатканына көз салыңыздар» - деди «Тез жардамдын» айдоочусу.

Ташкент шаардык №2 инфекциялык-клиникалык оорукананын кызматкери Севара «Азаттыкка» жиберген видеосунда коронавируска каршы күрөшкөн дарыгерлер кандай оор шартта иштеп жатышканын баяндайт. Севара кечке кийип жүргөн бутундагы өтүктү чечип, ичиндеги терден чогулган сууну төгүп көрсөтөт.

Саламаттык сактоо министрлигинин өкүлү мындай ушундай көптөгөн арыз-даттанууларга жооп кылып, медицина кызматкерлерин коргоочу каражаттар менен камсыздоо милдети Санитардык-эпидемиологиялык агенттикке жүктөлгөнүн билдирди.

«Мамлекеттик казынадан жана эл аралык булактардан келген каражаттар Финансы министрлигине караштуу Антикризистик фондго, андан Санитардык-эпидемиологиялык агенттиктин эсебине которулуп жатат. Агенттик мына ошол каражаттардын бир бөлүгүнө коргонуучу кийимдерди сатып алууга милдеттүү», деп айтылат мекеменин жообунда.

Бирок журналисттер агенттиктен комментарий ала алышкан жок. Агенттиктин жетекчиси «Азаттыктын» суроолоруна жооп берүүнү каалаган жок.

Расмий маалымат боюнча пандемия башталгандан бери бул Антикризистик фонддун эсебине 89 миллион доллар каражат бөлүнгөн. Бирок бул каражаттын канчасы медицина кызматкерлеринин коргоочу каражаттарын алууга коротулганы тууралуу так маалымат жок.

Өзбекстан 10-июлдан тартып 1-августка чейин кайрадан карантин киргизген. Жума күнү өкмөттүн жыйынында президент Шавкат Миризёев карантиндин мөөнөтүн дагы узартууга макул болду, азырынча эми канчага чейин узарары белгисиз.